Een gezonde hond heeft een goed en gezond gewicht. Als baasje wil je natuurlijk je hond zo gezond mogelijk houden. Je kiest met zorg voor zijn voer, zijn beweging en zijn verzorging. Maar je kan van alles doen voor je lieve viervoeter, maar als je hond overgewicht heeft zijn deze acties zinloos.  Een gezond gewicht is een belangrijke voorwaarde voor de gezondheid van je hond.

Welke ziekten liggen op de loer bij een hond met overgewicht?

Een te hoog lichaamsgewicht vergroot het risico op artrose, diabetes, diverse vormen van kanker, een hoge bloeddruk en schildklierproblemen aanzienlijk. Oftewel: bij honden is het verband tussen ziekten en overgewicht duidelijk, want bijvoorbeeld:

42% van honden die aan diabetes lijden hebben overgewicht

40% van honden die aan artrose lijden hebben overgewicht

Ruim 40% van honden met een te hoge bloeddruk heeft overgewicht

Ruim 60% van de honden met schildklieraandoeningen heeft overgewicht

(bron: Banfield Pet Hospital USA 2012)

En of dat nog niet ernstig genoeg is: Studies laten zien dat een hond met overgewicht gemiddeld 2 jaar korter leven dan vergelijkbare honden met een gezond gewicht!!  (Kealy et al, 2002)

Het verband tussen castratie en overgewicht

Een andere oorzaak die overgewicht in de hand kan werken is castratie bij je hond.

De meeste mensen weten dit al wel, maar het is ook gebleken uit wetenschappelijk onderzoek: honden die gecastreerd of gesteriliseerd zijn hebben eerder de neiging tot overgewicht. Het maakt niet uit of het een reu of teefje is. Daarnaast maakt het ook niet uit wat voor leeftijd de hond had bij de ingreep.  (Lefebvre et al. 2013)

Is mijn hond te dik?

Ervan uitgaande dat ruim 60% van de honden in Nederland en België te zwaar zijn.

Ook blijkt dat ruim ¾ van de eigenaren van deze te zware honden oprecht denken dat hun hond op een goed gewicht is… terwijl de hond te zwaar is.

Het blijkt dat wij als baasje een roze bril hebben als we naar onze lieve viervoeter kijken. En als je niet weet dat je hond te zwaar is doe je ook niets eraan om het te verbeteren, dat is logisch. Er bestaan allerlei tekeningen en richtlijnen om te ‘meten’ of je hond goed op gewicht is. Ik wil graag een simpele en doeltreffende manier met je delen: “de knokkel-methode”.

De ‘knokkel-methode’ om het gewicht van je hond te beoordelen

De ene hond is de andere niet: en zelfs de lijstjes van het ideale gewicht per ras zijn erg ‘gemiddeld’. Jouw hond kan makkelijk een veel hoger of veel lager ideaal gewicht hebben.  Omdat kilo’s dus niet alles zeggen, en je waarschijnlijk ook niet altijd je hond op een weegschaal kunt zetten, is de ‘knokkel-methode’ een heel handige zelftest om te bepalen hoe het gewicht van je hond is.

De knokkel-methode gaat in ieder geval uit van het voelen van de ribben van je hond. je gaat je hond op zijn flanken (zijn linker en rechter zijkant) voelen.  Dit doe je bij voorkeur als je hond staat of zit. Bij een liggende hond is het soms lastiger voelen omdat zijn vacht, vel en vetlaagje door het liggen wordt weggedrukt.

Je voelt bij je hond, als het goed is, zijn ribben. Maar hoe weet je of je te veel of te weinig van de ribben voelt?

Daarvoor is deze ‘Knokkel-methode’ bedacht.  Neem je eigen hand ter indicatie (ervan uit gaande dat je normaal geproportioneerde handen hebt: als je zelf een zeer hoog vetpercentage hebt, of je houdt bijvoorbeeld veel vocht vast: dan werkt deze test niet: vraag dan bijvoorbeeld een gezinslid om zijn hand te mogen gebruiken voor deze methode).

Als je een vuist maakt en je voelt met je andere hand over je knokkels, dan voelt het als de ribbenkast van een hond die te mager is. Je kan bijna tokkelen op zulke ribben ?    Als dit gevoel hetzelfde is wat je bij jouw hond op de flanken voelt, dan is je hond mogelijk op ondergewicht (en vermoedelijk zie je de ribben ook heel sterk uitsteken).

Als je je hand vlak houdt en je houdt je handpalm omhoog, voel dan met je andere hand hoe de binnenkant ter hoogte van je knokkels aanvoelt (direct onder waar je vingers beginnen). Dit voelt veel zachter dan het voelen over je knokkels. Er zit meer vetweefsel op de binnenkant van je hand. Als de ribben van je hond ongeveer aanvoelen zoals je handpalm (direct onder je vingers), is je hond waarschijnlijk te zwaar. Ook heeft je hond overgewicht als de flanken nog zachter aanvoelen (en ribben nauwelijks voelbaar zijn).

Hoe moeten de flanken dan aanvoelen? Wanneer kan je uitgaan van een ideaal gewicht? Houdt daarvoor je vlakke hand met de handpalm naar beneden. Als je nu over je knokkels voelt, voel je duidelijk de botten, maar ze steken niet uit. Dit is hoe de flanken van je hond moeten aanvoelen bij een ideaal gewicht. Ongeacht het ras of de grootte van je hond.

Deze methode is niet nieuw, het wordt al jaren geadviseerd als handig hulpmiddel om het gewicht van je hond te kunnen peilen. Hier een voorbeeld uit de USA waarin deze dame de knokkelmethode laat zien (ze gebruikt de bovenkant van je hand als referentie voor een goed gewicht, terwijl de meesten de bovenkant van de knokkels gebruiken…)

Ach, die paar grammetjes te veel …

Een grote misvatting die veel eigenaren maken is dat ze denken dat een kilootje te veel geen drama is… ik bedoel: dat hebben wij zelf vaak ook. Maar bedenk je dat 1 kilo voor een gemiddeld persoon van 75 kilo ongeveer 1,5 % lichaamsgewicht is… dat is geen drama inderdaad.

Maar bij een hond is die verhouding anders, bijvoorbeeld:

Bij een hond van 35 kilo, is 1 kilo 3 % van zijn lichaamsgewicht, dat is behoorlijk veel

Bij een hond van 20 kilo is 1 kilo zelfs 5% van zijn lichaamsgewicht (ter vergelijk: dat zou voor de persoon bijna 4 kilo zijn)

Bij een hond van 10 kilo, is 1 kilo 10% van zijn lichaamsgewicht!! (ter vergelijk: dat zou voor de persoon bijna 8 kilo zijn)

Bij een hond van 4 kilo, is 1 kilo 25% van zijn lichaamsgewicht!! (ter vergelijk: dat zou voor de persoon ruim 18 kilo zijn)

Dus laat je niet foppen door de gedachte dat 1 kilootje niet zoveel is, maar bekijk het vooral in percentage van het totale gewicht: dat geeft een realistischer beeld.

Wat te doen bij overgewicht?

Voordat je meteen drastisch gaat ingrijpen en je hond op dieet zet: ben je er zeker van dat je hond gezond is? Dat zijn overgewicht niet direct veroorzaakt wordt door een ziekte zoals bijvoorbeeld de ziekte van Cushing? Of een andere schildklieraandoening? Laat je hond bij een dierenarts onderzoeken als je dit niet zeker weet, om te voorkomen dat het dieet schade aan zal richten voor je hond.

Vervolgens is het belangrijk om even heel eerlijk te kijken naar het huidige voedingspatroon van je hond. Wat krijgt je hond op een dag echt binnen?  Veel eigenaren denken direct aan de voerbak, en dat is natuurlijk goed. Maar vergeet vooral niet de extraatjes die je hond tussen de voermomenten krijgt. Van jou, maar ook van andere gezinsleden of bekenden.

Zo ken ik bijvoorbeeld een gezin waarbij de jonge hond ook iets te zwaar was, en de hoeveelheid brokjes was niet bijzonder hoog. Heel raar eigenlijk. Totdat na lang doorvragen bleek dat het baasje ’s ochtends voor dag en dauw zijn eigen boterhammen smeerde voor de lunchtrommel, en altijd een boterhammetje maakte (met leverworst) voor de hond. Want dat was zo gezellig.  Ja, dat is ook gezellig, maar voor een kleine hond is zo’n boterham een volledige maaltijd extra: en dat 5 dagen per week!

Hoe eerlijker je in het gezin bent over wat je hond zoal tussendoor krijgt, hoe groter de kans dat je je hond op een gezonder gewicht gaat krijgen.

Als je het overzicht hebt van de calorie-inname van je hond weet je waarschijnlijk ook wat je direct kunt schrappen. Ik bedoel: meestal zijn er een paar snackmomenten die eigenlijk nergens op slaan, ja toch?  Of je geeft je hond altijd 2 koekjes, terwijl 1 koekje ook prima kan.

Je hoeft echt niet alle snacks achterwege te laten: maar bedenk wel dat er vaak in snacks veel calorieën zitten: kies dus voor gezonde en licht-verteerbaren snacks, zoals puur gedroogd vlees of vis. De hippe vrolijke commerciële verpakkingen met snacks bevatten vaak veel calorieën (soms zelfs suiker!) en doen meer kwaad voor je hond dan je waarschijnlijk lief is.

Stap 2: de voerbak

Als je de snacks terugbrengt scheelt dat allicht heel veel. Maar misschien krijgt je hond toch dagelijks snacks, of trainingskoekjes omdat je je hond wil laten kluiven, of omdat je dagelijks traint met je hond en hem wilt belonen. Prima: maar haal dan sowieso een deel van zijn dag hoeveelheid aan voeding eraf. Hoeveel? Dat is een inschatting, afhankelijk van hoeveel je hond aan extra’s krijgt, maar 10 tot 20% minder voer is niet gek om mee te beginnen.

Je gaat dus simpelweg 15% tot 20% per dag minder voer geven. Als je hond nu 300 gram brokjes per dag krijgt, geef je hem vanaf morgen bijvoorbeeld 250 gram per dag.

En dan ga je kijken wat het effect is na een week of wat. Je hond zal in het begin misschien wat hongeriger lijken: en zolang hij niet probeert het tapijt op te eten van de honger is dat niet zo heel erg. Na een paar weken zal je merken dat je hond slanker wordt (mits je niet gaat compenseren met meer snacks natuurlijk).

Als je hond té dun gaat worden (testen met de knokkel-methode) schroef je de voerhoeveelheid iets op: niet meteen met 20%, maar bijvoorbeeld met 5% meer. Je gaat van 250 gram naar 260 gram of 265 gram.

Op deze manier probeer je een balans te vinden waarbij je hond vitaal en slank blijft, en zo blijft er ook ruimte voor af en toe een lekkere en gezonde snack.

Wil je liever meer nauwkeurig bepalen hoeveel voer je hond moet krijgen, lees dan vooral verderop in dit artikel de paragraaf over berekening van de calorie-inname.

Trainingstips:

Als je pup of jonge hond dol is op zijn brokjes, is het natuurlijk een slim idee om hem voor zijn brokjes te laten ‘werken’.  Je zal een pup of jonge hond vaker per dag willen trainen. Kleine oefeningetjes om netjes aan de lijn mee te lopen, of om rustig op zijn plaats te blijven liggen. Gebruik dan zijn etens-brokjes als beloningsvoertjes, dan weet je zeker dat je hond zijn voer binnenkrijgt zonder de overtollige calorieën van allerlei snacks.  Als je hond zijn brokjes maar mwah vindt, werkt dit niet natuurlijk. Ook zou ik voor een moeilijke oefening (het “hier komen” bijvoorbeeld) liever een extra lekkere beloning inzetten, en niet zijn gewone voerbrok.

Pas op met de aanbevolen voer-hoeveelheid op de verpakking!

Fabrikanten plaatsen op een verpakking voer bijna altijd een schema met geadviseerde hoeveelheid per dag. Als je een commercieel voer geeft (brokken of diner) kan ik je nu al adviseren om dit schema niet blindelings te volgen!

De fabrikant gaat namelijk uit van een gemiddelde hond (enne: is jouw hond wel zo gemiddeld?) en daarnaast wordt de hoeveelheid schaamteloos omhoog-geschroefd.  Kortom: je geeft zomaar 5 tot wel 10% te veel per dag!

Nogal logisch: voor de fabrikant is dit commercieel heel handig: als iedere hond die hun brok krijgt per dag 20 gram te veel eet, is dit per hond/ per jaar bijna 7 ½ kilo voer meer!  Met bijvoorbeeld 100.000 klanten is dit voor de fabrikant een extraatje van bijna 750 ton (gewicht) aan brokken per jaar! Dat is fikse omzet & winst natuurlijk.

Ditzelfde geld ook voor de vers vlees voeding!

De misvatting van bewegen

Een veel gemaakte denkfout bij baasjes is dat ze hun hond wel slanker krijgen door enkel meer beweging te geven. Natuurlijk is beweging belangrijk, en helpt het om een gezond gewicht te krijgen en te houden. Dus als je hond gewicht moet kwijtraken is het goed om iedere dag te zorgen voor voldoende gepaste beweging, dat helpt het hele afvalproces enorm.

Maar: het is te optimistisch om te geloven dat je het met beweging alleen gaat redden qua afvallen. Tuurlijk: als je hond plots de hele dag fysiek aan het werk moet zal hij afvallen, maar dat is meestal niet aan de orde (en de vraag is of dat wel zo gezond is voor je hond).

Bedenk dat het wandelen met je hond relatief maar weinig extra calorieën kost. Om die 20 gram brokken (of 40 gram vers vlees) te verbranden, die bij een gemiddelde brok goed is voor zo’n 80 Kcal, moet je met een 20 kilo zware hond maar liefst 4 kilometer extra lopen!

Want:

Een hond verbrand tijdens een wandeling ongeveer 1 Kcal per kilo – lichaamsgewicht per gelopen kilometer.

Dus een rondje van 1 uur (5 kilometer) is goed voor ongeveer 5 Kcal per kilo lichaamsgewicht.

Wil je uitrekenen hoe dit voor jouw hond is?  Vul dan in:

[Gewicht van je hond in kg] x aantal kilometer = aantal Calorieën extra verbrand

Het is dus veel makkelijker en doeltreffender om het dieet aan te passen. Als je daarnaast zorgt voor meer beweging snijdt het mes aan twee kanten, en zal je hond sneller fitter en vitaler worden.

Wil je meer rekenwerk doen en precies weten hoeveel je hond nodig heeft?  Lees dan de volgende paragraaf:

De juiste hoeveelheid calorieën per dag

Er is een formule om uit te rekenen hoeveel calorieën je hond verbrand per dag. Dit zijn de calorieën die je hond nodig heeft in rust: dus als je hond (even theoretisch) de hele dag niets zou doen, heeft hij deze energie nodig om zijn lijf te laten functioneren. Het hondenlichaam is immers een grote ‘chemische fabriek’ die dagelijks voeding nodig heeft, net zoals ons menselijk lichaam.

Het is enigszins wiskundig, maar stap voor stap kan je het snel uitrekenen voor je hond.

Wat moet je weten:

Hoeveel kilo is het ideale gewicht voor jouw hond?  Dus niet per se wat je hond nu weegt, als je hond iets te zwaar is neem je hier de ideale /streefgewicht voor je hond.

In de formule noemen we dit voor het gemak even: G

De formule: G x 30 + 70 = aantal kcal per dag

Dus als voorbeeld: stel je hond zou idealiter 20 kilo moeten wegen. Dan is de benodigde calorie-inname per dag:

20 x 30 = 600 + 70 = 670 kcal

Als je nu jouw hond per dag op 670 kcal zet, zal je hond gaan afvallen (want als het goed is krijgt je hond ook beweging waarbij hij nog wat extra verbrand + je bent uitgegaan van zijn ideale streefgewicht).

Op deze manier kun je preciezer uitrekenen wat je hond nu binnenkrijgt (kijk op de verpakking van het voer of zoek op calorieën als je vers voer geeft), en wat dus te veel is. Of te weinig.

Gezonde voeding

Na deze focus op kilo’s en calorieën wil ik nog even kort je aandacht vragen voor de gezondheid van de voeding. Want: calorieën eten is 1 ding, maar iets eten waar je lichaam ook iets aan heeft is een heel ander verhaal.

Even naar ons voedingspatroon: als ik per dag 1800 calorieën mag eten om niet aan te komen, dan kan ik kiezen:

Ik eet bijvoorbeeld een lekkere pizza (1200) + ’s avonds nog een klein bakje chips (300) en een glaasje wijn (300), dan zit ik al aan mijn dagelijkse hoeveelheid!

En ik hoef je hopelijk niet uit te leggen dat de voedingswaarde van dit dieet niet bijster hoog is (lekker voor een keertje hoor, maar geen dagelijkse kost)

Voor diezelfde calorieën kan ik 10 kilo spinazie eten, of ruim 2 kilo gekookte aardappelen. Niet dat je dat zou willen, maar om je een idee te geven hoeveel voedzame voeding je kan eten voor dezelfde calorieën.  Dit werkt bij je hond natuurlijk ook zo.

Dus naast het berekenen van de calorieën raad ik je aan om zeker te kijken naar de kwaliteit van zijn voeding. Zoals jullie weten beveel ik vers vlees aan, of verdiep je in een goede brok.

Tot slot: disclaimer

Voor de zekerheid: alles uit dit artikel is geschreven op basis van informatie die op moment van schrijven beschikbaar was. Dit artikel is bedoeld om je te helpen inschatten of jouw hond op een gezond gewicht is, en wat je kan doen om dit te testen. Ook geef ik tips over afvallen. Maar: ik ben geen dierenarts en ik kan jouw hond vanaf hier niet zien en beoordelen. Dus: als je twijfelt: raadpleeg dan altijd een deskundige voordat je besluit een dieet aan te passen.

Heeft je hond een ziekte of aandoening (lever of nierproblemen bijvoorbeeld): stem eerst af met je dierenarts!

Is je hond al oud? Dan is gewicht ook heel belangrijk: maar vaak is het lastiger om je hond op het ideale streefgewicht te krijgen: een paar grammetjes te veel is dan geen drama: maar pas op dat het geen pondjes worden ?

Is je teefje drachtig? Dan is afvallen zeker niet zomaar aan te raden: altijd onder begeleiding van een dierenarts!

Uiteindelijk is het heel belangrijk voor veel vitale en fijne jaren samen met je hond: houdt het gewicht op pijl, en liever iets aan de magere kant. En je zal merken dat je hond een veel fijner leven heeft.

Heb je vragen na bovenstaand artikel of wil je advies klikt hier

(Gerris, 22 november 2017)

(Rob de Haas, 19 juni 2020)